دانش سخنرانی

شما هم از آن دسته سخنرانانی هستید که به محض فرارسیدن آن لحظه‌ای که باید قدم بر صحنه بگذارید ناگهان پاهایتان به زمین می‌چسبد و از ترس، جرئت قدم از قدم برداشتن ندارید؟ بدتر از این حالت، تصوری است که باعث می‌شود هر لحظه احتمال دهیم مخاطب به احساسات ما پی برده و همه چیز را فهمیده است! اگر شما هم با چنین تصوراتی پیش از سخنرانی و حتی حین سخنرانی مواجه می‌شوید همراه ما باشید تا خیلی زود از شر معضل توهم شفافیت خود خلاص شوید!

قبلا درباره تعصبات شناختی و اثر منفی آن‌ها در سخنرانی در دانشگاه زندگی خوانده‌اید. سوگیری یا جهت‌گیری‌هایی که در قضاوت و استدلال انحراف ایجاد کرده و به موجب آن، نتیجه‌گیری‌هایی که در مورد سایر افراد و موقعیت‌ها انجام می‌گیرد ممکن است به شکلی غیرمنطقی صورت گیرند. در نهایت تعصبات شناختی ممکن است به تحریف ادراکی، قضاوت نادرست، تفسیر غیرمنطقی یا آن چه که به طور گسترده اختلال رفتاری نامیده می‌شود منجر شود.

با فرض آشنایی کامل با تعصبات شناختی و آسیب‌هایی که برای سخنران به دنبال دارند تصمیم داریم به بررسی معضل دیگری به نام توهم شفافیت که زیرمجموعه‌ی همین تعصبات قرار می‌گیرد و باعث ترس سخنران از سخنرانی می‌شوند بپردازیم. با دانشگاه زندگی همراه باشید.

بررسی معضل توهم شفافیت و ترس از سخنرانی در سخنرانان

توهم شفافیت بخشی از همان خط قرمزها یا تعصبات سخنران روی اطراف و اطرافیانش می‌باشد که باعث می‌شود سخنران تمایل داشته باشد توجه دیگران را نسبت به حالات روحی‌اش بیش‌تر برآورد کند. به زبان ساده‌تر سخنران تصور می‌کند همه و همه نسبت به حالت روحی او (ناراحتی، نگرانی، دست‌پاچه شدن و…) آگاه هستند.

مفهوم و ریشه‌ی توهم شفافیت در طول تاریخ

اصطلاح “توهم شفافیت” اولین بار در یک مقاله‌ای پژوهشی که در سال 1998 توسط سه پژوهشگر گیلویچ، صوفیسکی و مدوچه تدوین شد معرفی گردید. طبق این پژوهش سخنران و افرادی که مقابل یک جمع در حال صحبت کردن یا هر نوع اجرایی هستند ممکن است با تصور پوچی درگیر شوند که به شدت تحت نظر دیگران هستند و احساساتشان به سرعت از روی حرکات و حالاتشان به بیرون درز می‌کند. در نتیجه مخاطبان هم به سرعت به این حالات پی می‌برند و همین موضوع روی اعتبار و اعتماد به نفس سخنران اثر می‌گذارد.

توهم شفافیت با مفاهیمی مثل این که مخاطب ذهن سخنران با بخواند و از روی حرکاتش به مقصود او پی ببرد فرق دارد. در توهم شفافیت همواره یک حس دلسردکننده با سخنران همراه است که باعث می‌شود فکر کند دیگران به سرنخ‌هایی پی می‌برند که با استفاده از آن‌ها از حالات روحی‌اش باخبر می‌شوند. سرنخ‌های خارجی مثل این که سخنران از ترس تسلیم شده است، جا زده است، صدایش می‌لرزد و مواردی از این قیبل. سرنخ‌هایی که باعث می‌شود سخنران دائما برای پنهان کردن یا سرکوب نمودن احساسات خود در لحظه در تکاپو باشد.

تاثیر معضل توهم شفافیت در انواع سخنرانی‌ها

بعد از شناخت مفهوم اصلی، این سوال برای اغلب افراد مطرح می‌شود که آیا توهم شفافیت همه ما را به یک اندازه و به یک شکل تحت تاثیر قرار می‌دهد یا نه؟

طبق تحقیقاتی که در آینده‌ای نه چندان دور بعد از مطرح کردن این مفهوم توسط گیلویچ، صوفیسکی و مدوچه صورت گرفت مشخص شد که هیچ گونه تفاوت جنسیتی یا فاکتور سن و سال روی توهم شفافیت و تاثیر آن روی افراد اثر ندارد؛ اگرچه تاثیرگذاری این موضوع با سطح ایمنی بدن افراد می‌تواند ارتباط مستقیم داشته باشد.

آن چه که روی واکنش افراد در شرایط مختلف اثر می‌گذارد در واقع پاسخ‌های حسی فردی آن‌ها نسبت به محرک‌های مختلف است. مثلا افراد حساس‌تری که از نظر عاطفی سریع‌تر تحت تاثیر قرار می‌گیرند پاسخ‌های قوی‌تری را در چنین موقعیت‌هایی بروز می‌دهند.

ارتباط توهم شفافیت با سایر تعصبات شناختی در افراد

به یاد داشته باشید که پدیده توهم شفافیت ارتباط نزدیکی با پدیده‌ی تعصبات شناختی که قبلا در دانشگاه زندگی بررسی شد دارد. در تعصبات شناختی فرد تصور می‌کند که زیر یک نورافکن قرار دارد و تمام حالات خارجی و ظاهری او زیرنظر بیننده قرار دارد.

در بررسی پدیده توهم شفافیت هم فرد آگاهی افراد نسبت به حالات خود خیلی بیش‌تر از آن چه که هست ارزیابی می‌کند؛ با این تفاوت که در وهم شفافیت مقصود حالات داخلی افراد مثل احساسات او نظیر ترس، ناراحتی، هیجان و …می‌باشد.

نمونه‌های توهم شفافیت در صحنه‌ی سخنرانی

برای درک بهتر این پدیده خودتان را در حالات فرضی قرار دهید که روی صحنه سخنرانی قرار دارید و به شدت مستعد پذیرش معضل وهم شفافیت از سوی مخاطبان خود هستید. مثلا:

اگر درباره آمار و ارقام یا هر مورد دیگری در طول سخنرانی دروغ می‌گویید یا از ذکر حقیقت خودداری می‌کنید اما تصور می‌شود همه به نحوی به دروغگویی شما پی برده‌اند. در حالی که هیچ شناختی تا کنون از شما نداشته‌اند!

اگر در حال خوردن یک غذا یا نوشیدن نوشیدنی خاصی هستید که عشق خاصی بدان می‌ورزید یا در مقابل از خوردن آن نفرت دارید فکر می‌کنید سایر افراد حاضر در دور میز بیش از خود شما این حس عشق یا نفرت را احساس می‌کنند!

اگر بابت عدم آمادگی یا عدم آمادگی کافی برای حضور در سخنرانی یا کنفرانس احساس گناه می‌کنید اما باز هم تصور می‌شود دیگران از این حس شما بیش‌تر آگاه هستید و به عدم آمادگی شما خیلی سریع‌تر پی برده‌اند!

اگر بابت عدم دریافت یک مدرک یا هدیه خاص ناامید شده‌اید و ناراحت هستید احساس می‌کنید دوستان یا اطرافیان سریع‌تر از خود شما به این موضوع پی برده‌اند و می‌دانند چه قدر بابت این مسئله ناامید هستید!

اگر برای یک مصاحبه شغلی یا مثلا مطرح کردن درخواست افزایش حقوق عصبی، مضطرب و نگران هستید حس می‌کنید طرف مقابل خیلی زود از حس شما آگاهی پیدا کرده و این موضوع روی دیدگاه رئیس یا فرد مصاحبه‌کننده نسبت به شما اثر منفی می‌گذارد

آموزش سخنرانی را کلیک کنید

بسیاری از شما در حالی مشغول خواندن این مطلب هستید که به عنوان یک سخنران بارها و بارها اسلایدهای شلوغ با خطوط نزدیک و آزاردهنده را در معرض دید مخاطب قرار داده‌اید. شاید پیش خودتان فکر می‌کنید اسلایدهای پاورپوینت دیگر چه اهمیتی دارد که بخواهید زمان مجزا و جداگانه‌ای برای طراحی متفاوت آن صرف کنید و هر چه قدر هم حرفه‌ای‌تر می‌شوید بیش از پیش به این حقیقت ایمان می‌آورید. خبر ناگوار این که واقعیت خلاف تمام تصورات شما است و آن چه که به عنوان اصول طراحی پاورپوینت مطرح می‌شود دقیقا مثل سایر بخش‌های یک سخنرانی مهم و قابل بحث است!

به طور معمول برای طراحی اسلایدها اولین کاری که می‌کنیم رفتن به سراغ لپ تاپ یا کامپیوتر و باز کردن نرم‌افزار معروف پاورپوینت است. البته ناگفته نماند که برخی به با استفاده از نرم افزار پرزی به ارائه ای تحسین برانگیز سخنرانی می‌پردازند و اصولا در استفاده از نرم‌افزارهای جدیدی که امکانات تازه‌تر و چشم‌نواز امروزی دارد پیشتاز هستند. اما این میان روی صحبت ما با عموم سخنرانان است که غالبا از پاورپوینت استفاده می‌کنند و پیوسته به دنبال طراحی حرفه‌ای پاورپوینت هستند اما همچنان اندر خم یک کوچه‌ هستند و نحوه طراحی آن‌ها نسبت به یکی دو سال گذشته هیچ تغییری نداشته است.

چنان چه که خود شما طراحی پاورپوینت را بر عهده دارید و کاملا مستقل و بر حسب سلیقه خودتان عناصر را در اسلایدهای پاورپوینت جایگذاری می‌کنید هرگز این مطلب را از دست ندهید! بعد از خواندن نقد روانشناسانه امروز می‌آموزید که چه طور باید از ویژگی‌های شخصیتی مخاطبان در جهت طراحی پاورپوینت کاربرپسند استفاده کرد.

مروری برمروری بر اصول طراحی پاورپوینت مخاطب‌پسند

اگر به خوبی یاد گرفته باشید که چه طور از فرآیند شناخت مخاطبان در جهت بهبود سخنرانی استفاده کنید حتما اکنون می‌دانید که برخی از سخنرانی‌ها اصلا به پاورپوینت نیازی ندارد. موضوع سخنرانی، آنالیز مخاطبان، فضا و امکاناتی که سالن سخنرانی در اختیار سخنران قرار می‌دهند و  ویژگی‌ها و نوع مخاطبان هستند که تعیین می‌کنند به پاورپوینت نیاز داریم یا نه.

اگر فکر می‌کنید شیوه سخنرانی شما و موضوع مورد بحث با پاورپوینت لازم و ملزوم یکدیگر هستند حتما به اصول طراحی پاورپوینت مخاطب‌پسند دقت کنید.

8 اصل روان‌شناختی در طراحی پاورپوینت سخنرانی

1. اصل ارتباط: ارتباط بین موضوع بحث و عناصری که در پاورپوینت به کار می‌بریم بسیار مهم است؛ چه پاورپوینت حاوی اطلاعات زیادی باشد چه تنها شامل تصاویر باشد
2. اصل دانش کافی سخنران: ارائه حرفه‌ای پاورپوینت نیازمند دانش کافی سخنران نسبت به مفاهیم، سمبل‌ها و اصطلاحات می‌باشد
3. اصل برجستگی: پاورپوینت به نحوی طراحی شده باشد که توجه مخاطبان را به نکات برجسته متمایل کند
4. اصل تمایز: در میان تمام بخش‌هایی که در پاورپوینت قرار داده می‌شوند نکات پررنگ و برجسته باید با استفاده از روش‌های مناسب متفاوت و متمایز شوند
5. اصل سازمان ادراکی مخاطبان: این اصل در تمام انسان‌ها مشترک است که با دیدن عناصر مجزا و غیرپیوسته تلاش دارند آن‌ها را گروه‌بندی کنند و نهایتا به یک واحد برای به ساده به خاطر سپردن برسند
6. اصل سازگاری: با توجه به این اصل یک پیام یا مفهوم زمانی که با معنای خود سازگار و مرتبط باشد ساده‌تر توسط مخاطب درک می‌شود
7. اصل تغییر محتوا: مردم برای فهم تفاوت بین دو عنصر متفاوت، نیاز به مشاهده تغییر دارند. بر اساس این اصل هر دو اسلاید باید حاوی تغییرات ملموسی باشند تا بهتر درک شوند
8. اصل محدودیت ظرفیت: مردم ظرفیت مشخص و محدودی در پردازش اطلاعات دارند. بنابراین در صورتی که حجم بالایی از اطلاعات به خورد مخاطب داده شود در درک آن مشکلاتی رخ خواهد داد

اصل تغییر محتوا و خوانایی متون در اسلایدهای پاورپوینت

شاید خوانا بودن پاورپوینت تا حد زیادی به تنظیم فونت در طراحی اسلایدها مربوط شود که قبلا هم به بررسی بایدها و نبایدهای آن پرداخته بودیم. همان طور که در اصل تغییر محتوا گفته شد مخاطب برای درک اطلاعات جدید به مشاهده تغییراتی در اسلایدها نیاز دارد. به همین دلیل است که توصیه می‌شود در یک بند، یک ردیف، یک جدول و خلاصه بخشی از اطلاعات که همگی زیرمجموعه یه عنوان هستند از یک نوع فونت با یک افکت خاص استفاده شود. به طور کلی مخاطب با دیدن تغییر فونت در یک اسلاید تصور می‌کند وارد مبحث جدیدی شده یا این که با خود فکر می‌کند مبادا مقصود سخنران چیز دیگری بوده است.

توجه به اصل تغییر محتوا در کنار خوانایی متون ناخودآگاه اصل آخر را به یاد می‌آورد. به این شکل که به رعایت فونت‌ها ظرفیت مخاطب در پذیرش اطلاعات بالاتر می‌رود.

رنگ، تحرک، بافت و صدای اسلایدها و اصل سازمان ادراکی

یکی از اصول طراحی پاورپوینت مخاطب‌پسند بر مبنا تحلیل روان‌شناختی اصل سازمان ادراکی است. رنگ‌ها ابزار خوبی برای تسهیل سازمان ادراکی اذهان هستند. با استفاده از رنگ‌های مشترک بین عناصر مشترک می‌توان ذهن مخاطب را سریع‌تر بدان اتحادی که مایل است ببیند نزدیک کند. مثلا آبی رنگ کردن یک سری کلمات نشان دهنده ارتباط آن کلمات به یکدیگر است و ذهن خود به خود آن‌ها را در یک گروه قرار می‌دهد. توصیه می‌شود برای همه عناوین از یک رنگ مشترک و برای بدنه متن نیز از یک رنگ مشترک متفاوت دیگر استفاده شود.

زمانی که نیاز داشتید دو عنصر را به هم مربوط کنید می‌توانید از رنگ‌های چشم‌نواز استفاده کنید که در عین ایجاد سازمان ادراکی موجب ایجاد تمایز در ذهن مخاطب شود.

اطلاعات کمی و اصل برجستگی

اطلاعات کمی دایره گسترده‌ای از نمودارها را شامل می‌شود. نمودارهای پایه، جداول بصری، نمودارهای خطی، نمودارهای نواری، نمودار گام به گام و…از جمله نمودارهایی هستند که حاوی اطلاعات کمی می‌باشند. سخنران در رسم این نمودارها در طراحی پاورپوینت مخاطب‌پسند باید به اصل برجستگی توجه کند.

هنگام طراحی نمودار، قطعا برخی از بخش‌ها نسبت به بخش‌های دیگر مهم‌تر است. این بخش‌ها را می‌توانید مثل برش‌های پیتزا از کل نمودار جدا کنید و به این شکل بخشی از جداول یا چارت و گراف را برجسته‌تر سازید. اگر قرار باشد تمام بخش‌های یک نمودار در اسلاید نمایش داده شود مخاطب یک لحظه برای این که دقیقا به کجا نگاه کند حیران می‌ماند. از طرف دیگر برای پیاده‌سازی اصل برجستگی می‌توان مجددا از رنگ‌ها برای متمایز کردن بخشی از نمودار، جدول، چارت و…استفاده کرد.

اطلاعات کیفی و اصل محدودیت ظرفیت مخاطبان

اطلاعات کیفی نیز دایره گسترده‌ای دارند و در عین حال ابزارهای متعددی برای نمایش آن‌ها داریم. نقشه‌ها، دیاگرام، چارت، تصاویر و کلیپ‌آرت‌ها از جمله روش‌های نمایش اطلاعات کیفی می‌باشند. از آن جا که ظرفیت مخاطبان در جذب و درک اطلاعات محدود است استفاده از ابزارهایی مثل کلیپ‌آرت یا تصاویر بین اسلایدها زنگ تفریح خوبی برای مخاطب است تا در عین ایجاد تنوع ما بین جریان ثابت و خسته‌کننده تکراری فرصتی برای آنالیز بهتر اطلاعات داشته باشد

برای مقالات سخنرانی اینجا کلیک کنید

تنوع در سخنرانی لازم است؛ اما گاهی سخنرانان حق دارند اگر از خسته‌کننده بودن برخی از بخش‌ها برای مخاطبان با وجود تنوعی که در سخنرانی ایجاد می‌کنند گلایه کنند. داده‌ها یکی از همان بخش‌های به شدت خسته‌کننده و یکنواخت است که سخنران را برای مدیریت بحث مستاصل می‌‌کند. البته همه این مشکلات نه به خاطر خود سخنران، بلکه به خاطر ذات داده‌ها و آمار و ارقام در سخنرانی است. داده‌ها را نه می‌توان از ساختار سخنرانی حذف کرد و نه می‌توان با استفاده از ترفندهایی مثل طنز در سخنرانی یا صمیمیتی که بداهه‌گویی به دنبال دارد مدیریت کرد. همه چیز باید از روی اطلاعاتی کامل موثق و از پیش تعیین شده روخوانی شوند. با این حال طبق معمول هیچ چیز در سخنرانی و فن بیان بدون راه حل نمانده است و تجربه سخنرانان دیگر چراغ راه ما خواهد بود تا با استفاده از تکنیک‌های ارائه قابل فهم داده‌ها ، این بخش از سخنرانی را از حالت خشک و روتین قبلی خارج کنیم.

برای ارائه قابل فهم داده‌ها در سخنرانی نرم‌افزارهای زیادی وجود دارد. شاید بسیاری از سخنرانان داده‌ها را در برنامه‌هایی نظیر اکسل یا ابزارهای پاورپوینت منظم کنند و برخی نیز از تصاویر آماده حاوی گراف یا جداول استفاده نمایند. هر نرم‌افزاری که استفاده می‌کنید مهم این شیوه ارائه داده‌ها است؛ طوری که:

• داده‌های ستونی به خوبی توضیح داده شوند
• زیرمجموعه‌ها را در داده‌ها تفسیر کنید
• برای فهم بهتر داده‌ها توضیحات عمیق و بازتری ارائه دهید
• برچسب یا نشانگر را درست نزدیک داده‌ها قرار دهید
• به “چرا” و “چگونه‌ها” که با دیدن گراف، جدول یا هر ابزار دیگری در ذهن مخاطب ایجاد می‌شوند پاسخ مناسبی بدهید
• انرژی شما مکمل بحث هنگام ارائه داده‌ها باشد

بر همین اساس، آموزش امروز دانشگاه زندگی را جهت یادگیری تکنیک‌های ساده ارائه قابل فهم داده‌ها در سخنرانی ترتیب داده‌ایم.

تکنیک‌های کلیدی برای ارائه قابل فهم داده‌ها در سخنرانی

داده‌ها بخش‌های مبهم زیادی دارند. درک مفاهیمی که در قالب داده‌های جدول یا نمودار نمایش داده می‌شوند زمان بیش‌تری می‌طلبد. از طرفی هم هر نمودار یا جدولی به خودی خود قابل فهم نیست و معمولا برای تفسیر آن به راهنما مشخصی نیاز داریم. از آن جا که صحنه سخنرانی و زمانی که برای ارائه سخنرانی در اختیار داریم محدود است پس تفسیر داده‌ها مستقیما بر عهده خود سخنران خواهد بود.

تکنیک‌هایی که در ادامه می‌خوانید کمک می‌کنند تا هم شما و هم مخاطبان تجربه بهتری از آنالیز داده‌ها در طول سخنرانی داشته باشید.

توضیح شفاف ستون و محورهای موجود در نمودار

هیچ یک از نمودارها توضیحات خاصی ندارند. معمولا زیر ستون‌ها متنی نوشته نمی‌شود و نهایتا سخنران با نمایش آن‌ها می‌گوید: در این نمودار مقایسه متغیر A و متغیر B را با هم مشاهده می‌کنید.

اولین نکته این است که سخنران دریابد خیلی از نمودارها و داده‌ها صرفا با دیدن درک نمی‌شوند؛ خصوصا اگر داده‌های ثابت یا استاتیک باشند.

بر حسب داده‌ها و زمان کلی سخنرانی لازم است ستون و داده‌ها تشریح شوند:

• مقادیر و کمیت‌هایی که هر یک از ستون یا خطوط نشان می‌دهند را یادآوری کنیم (مثل نرخ باروری در مقایسه با نرخ امید به زندگی هنگام تولد)
• پیش از شروع توضیحات داستانی درباره این که چرا این دو کمیت را مقایسه کرده‌اید ترتیب دهید (مثل پیشینه جهان سوم و جهان غرب)
• می‌توانید پیش از شروع بررسی، از مخاطبان بخواهید نتیجه مقایسه دو متغیر را پیش‌بینی کنند

زمانی که هر سخنران برای ارائه قابل فهم داده‌ها به این شکل صرف می‌کند خیلی کم‌تر از چیزی است که فکرش را بکنید. گاهی کم‌تر از یک دقیقه کافی است تا مخاطب درک بهتری از همه داده‌هایی که با آن‌ها رو به رو می‌شود داشته باشد.

برجسته کردن زیرمجموعه داده‌ها

سخنران پیوسته تلاش می‌کند داده‌های پیچیده‌ای را که ماه‌ها، هفته‌ها یا روزها برای جمع‌آوری و ارائه آن‌ها زحمت کشیده است را توضیح دهد؛ اما مخاطبان همچنان بابت ابهامات موجود گنگ هستند. این روزها دیگر همه سخنرانان به این حقیقت پی برده‌اند که نمی‌توان داده‌ها را ابا جزئیات توصیف کرد؛ اما در عوض می‌توان زیرمجموعه‌ای از آن‌ها را با دقت گزینش نمود:

مثال اول: فرض کنید در حال توضیح آماری از رخدادها، تاریخ‌ها و وقایع میان کشورها در این بازه زمانی هستید. اگر بحث خود را به شکل ارائه کنید در واقع پیش زمینه‌ای برای مخاطب با استفاده از زیرمجموعه‌ها به وجود آوردید:

• سال‌های 1964 تا 2003: کشور ویتنام و ایالات متحده آمریکا
• سال 1960 تا 2003: کشورهای کره جنوبی، اوگاندا و عربستان صعودی

نگاهی عمیق‌تر برای تحلیل عمیق‌تر موضوع

سخنرانان معمولا درگیر سطح ابتدایی از تفاسیر می‌شوند که در نگاه اول به هر نمودار یا جدولی به دست می‌آید. تفاوت زمانی حاصل می‌شود که نگاهی ژورنالیستی به تمام داده‌ها داشته باشیم.

به نمودار زیر دقت کنید. اگر قرار باشد این نمودار را به عنوان تفاوت‌های سطح درآمد مردمان ملل مختلف نشان دهیم چه طور باید توضیحات عمقی خود را ارائه دهیم؟

• مثال اول: مقایسه درآمد و جمعیت از روی نمودار
• مثال دوم: تولید ناخالصی داخلی در مقایسه با نرخ بقا کودکان

برچسب‌گذاری در نزدیک‌ترین مکان به داده‌ها

بسیاری از نمودارهایی که در سخنرانی‌ها ارائه می‌شوند فاقد توضیحات یا برچسب هستند. این امر دو دلیل می‌تواند داشته باشد:

• این که سخنران تصور می‌کند قادر است توضیحات کامل و جامعی را برای فهم نمودار ارائه کند و از این رو به برچسب نیازی ندارد
• مخاطب با دیدن این برچسب‌ها گمراه می‌شود

این در حالی است که عدم استفاده از برچسب‌ها یا همان تیکت‌های کوچک در کنار نمودارها باعث می‌شود مخاطب مدام چشمانش را به جلو و عقب و چپ و راست ببرد و به دنبال عنوان هر یک از محورها بگردد.

برای ارائه قابل فهم داده‌ها حتما برچسب‌ها را در نزدیک‌ترین موقعیت ممکن به محورها قرار دهید. به علاوه لازم است محتوا داخل برچسب‌ها با آن چه که به صورت کلامی در آن لحظه بیان می‌شود هماهنگی و قرابت داشته باشد.

پاسخ به تمام علامت‌های سوال ذهن مخاطبان با تفسیر نمودار

سخنران به سرعت داده‌ها را مرور می‌کند و یکی پس از دیگری از اسلایدها گذر می‌نماید. این وسط مخاطب مانده است وهزاران علامت سوالی که با دیدن گراف‌ها در ذهنش به وجود آمده است: چرا این مقدار بالا/پایین/ زوج/ منفی و …شد؟ چرا به این دیتا در این مرحله نیاز داریم؟ و…

مسلما هیچ سخنرانی نمی‌تواند به تمام سوالات تمام مخاطبان خود پاسخ دهد؛ اما با یک آینده‌نگری هوشمندانه می‌توان حین تدوین و انتخاب داده‌ها “چرا” یا “چگونه”‌های ذهن مخاطبان را پیش‌بنی کرد؛ مثلا:

• چرا ویتنام در ده 1990 با سرعت بیش‌تری رشد کرده است؟
• چرا سیر حرکت چین در نمودارها همواره به سمت راست و بالا بوده است؟

پیش‌بینی سوالات دو مزیت بزرگ برای سخنران دارد:

• این که سخنران توانسته حس کنجکاوری مخاطب را به خوبی ارضا کند؛ در حالی که با همان سرعت همیشگی سخنرانی کرده و هیچ مخاطبی با پرسیدن سوالات احتمالی خود سرعت و روند سخنرانی را مختل نکرده است
• نشان می‌دهد که خود شما به عنوان سخنران برداشت کاملی و بی‌نقصی از موضوع سخنرانی داشته‌اید

ارائه پرانرژی داده‌ها تا لحظه آخر

حرکات و زبان بدن سخنرانی ابزار کمکی خوبی برای ارائه قابل فهم داده‌ها در سخنرانی است؛ مثلا:

1. سخنران تا پایان کار به اندازه گراف و محورها دستانش را حرکت دهد و هرگزاز فعالیت متوقف نشود
2. نمایش افت و خیرهای نمودار با حرکات دست‌ها در سخنرانی به صورت باز یا بسته

نقل قول جالبی از آدولف هیتلر، این سیاستمدار سیاه کاریزماتیک لا به لای کتاب‌ها و بین دست‌نوشته‌هایش دست به دست می‌شود که می‌گوید: می‌دانم که انسان‌ها بیش از آن چه که به واسطه نوشتن پیروز شوند با کلمات است که موفق می‌شوند؛ چون که بزرگ‌ترین جنبش‌ها روزی زمین مدیون سخنرانان است، نه نویسندگان بزرگ! این را آدولف هیتلر به عنوان سخنرانی می‌گوید که همزمان با شیوه ارائه منحصر به فرد سخنرانی، خودش متون سخنرانی را می‌نوشته است. اگر کمی عمیق‌تر به مسئله نگاه کنیم می‌بینیم که هیتلر بیراه نگفته است و در طول تاریخ بزرگ‌ترین قهرمانان دنیا، کشیش‌ها و سلطنت‌طلبان صرفا از طریق به رخ کشیدن مهارت سخنرانی خود سعی داشتند به قدرت برسند. قدرتی که هیتلر به واسطه فن بیان خود بدان دست یافت و فن سخنوری هیتلر تبدیل به سرفصل‌های مهم فن بیان و سخنرانی امروز ما شد.

اولین بار در سال 1919 و در مونیخ بود که هیتلر به صورت رسمی و برای نیم ساعت مقابل مخاطبان شصت تا هفتاد ساله خود صحبت کرد. بعد از اتمام این سخنرانی همه مخاطبان به تمجید هیتلر پرداختند؛ تا جایی که از او نقل شده است بعد از این سخنرانی بوده که هیتلر فهمیده است می‌تواند سخنور خوبی باشد.

در ادامه مروری بر تاریخ سخنرانی و فنون سخنوری هیتلر داشته‌ایم تا ببینید چه طور این سیاتمدار، لقب بزرگ‌ترین ناطق تاریخ را نصیب خود کرده است.

بررسی فنون سخنوری هیتلر در تاریخ

در 16 آگوست سال 1922 بزرگ‌ترین سخنرانی هیتلر در شهر مونیخ و با حضور 40 هزار مخاطب برگزار شد. به گفته خود هیتلر دو سال تمام طول کشید تا او توانست حرکت‌های اضافی و گیج‌کننده را از سخنرانی خود حذف کند و به استاد هنرهای تجسمی در سخنرانی تبدیل شود!

فن بداهه‌گویی در هیتلر در نوع خود خاص و منحصر به فرد بود. در آن زمان تنها هیتلر بود که با استفاده از قدرت جادویی و تسلط بلامنازع خود می‌توانست بداهه‌گویی را با متونی که روی سه چهار برگ به عنوان یادداشت در سخنرانی نوشته شده بودند ترکیب کند و از این تلفیق نیز سخنرانی پرباری به وجود آید. حتی در برخی از منابع آمده است که هیتلر دو سه منشی برای تایپ کردن و تجدیدنظر متن‌های سخنرانی با استفاده از دستگاه‌های تایپ قدیمی استخدام کرده بود!

تمرین سخنرانی هیتلر یا آمادگی جسمانی؟

پشت سخنرانی‌های هیتلر نظیر بسیاری از سخنرانان معتبر تمرین و تکرار خستگی‌ناپذیری وجود داشت. حرکات دقیق و از پیش تعیین شده هیتلر رو به رو آینه و تصاویری که قبلا در فن بیان هیتلر بررسی کردیم گواه این ادعا هستند.

هنریچ هافمن، عکاس شخصی هیتلر، در ارتباط با تصاویری که در طول فعالیت خود از آدولف هیتلر ثبت کرده است می‌گوید: هیتلر همچون کسی که می‌خواست آمادگی جسمانی تمرین کند رو به رو آینه می‌ایستاد، سپس با خود می‌گفت این حرکت احمقانه است یا هرگز نباید این حرکت را هنگام سخنرانی انجام دهم.

تاثیرگذاری هیتلر روی جمعیت

این جمعیت است که تعامل واقعی را به وجود می‌آورد نه سخنران. به محض این که سنتز حالات عاطفی و روانی بین شنوندگان و بینندگان با سخنران رخ داد ارتباط ناگسستنی بین آن‌ها برقرار می‌شود.

رابرت پین در کتاب “زندگی و مرگ آدولف هیتلر” در ارتباط با فن سخنوری هیتلر می‌نویسد: هیتلر مرد استعدادهای شگفت‌انگیز بود که می‌توانست دمای مخاطبان را به نقطه اوج نزدیک کند؛ تا جایی که دیگر هیچ یک از مخاطبان در این دما افرادی جداگانه نبودند و به یک توده تبدیل شده بودند!

ورود هیتلر به دنیا روان‌شناختی سخنرانی نیز جالب و چشمگیر است. در اغلب سخنرانی‌های وی آنالیز روان‌شناسی‌اش از مخاطبان به شکل ویژه‌ای دیده می‌شود. مثلا بلافاصله بعد از ورود به سالن یک دقیقه به صورت کامل و کاملا بی‌صدا جمعیت حاضر را نگاه می‌کند و بدون هیچ حرکت اضافی جو را مورد بررسی قرار می‌دهد.

بعد از این که هیتلر توانست حالات مخاطبان را ارزیابی کند خیلی آرام و روان شروع به صحبت کردن می‌کند؛ دقیقا مثل بازیگری که بی سر و صدا وارد صحنه‌ای از فیلم می‌شود. تحلیل‌ فن سخنوری هیتلر نشان می‌دهد که این عکس‌العمل کاملا عمدی و برای تطابق هیتلر با رفتار، منش و حال و هوای جمعیت است. این واکنش باعث می‌شود تا کم کم رشته‌های احساس شکل بگیرند و مردمی که کاملا بی‌تفاوت بودند به وجد آیند.

نقطه اوج یا فراز و فرود در سخنرانی هیتلر جایگاه مشخصی ندارد. خیلی از اوقات هیتلر بدون برنامه‌ریزی موتور خود را روشن می‌کند و ناگهانی انرژی به جمعیت ترزیق می‌کند. آن چه که واضح است هیجان غیر قابل کنترلی است که حتما در پایان سخنرانی به مخاطبان منتقل می‌شود.

نطق شورانگیز هیتلر

به گفته Joachim Fest، هیتلر یک سخنران اصیل و جسور بود که شجاعتش برای ابزار عقاید ممنوعه خارق‌العاده محسوب می‌شود. همین صفات روحی او بود که باعث می‌شد نام هیتلر در کنار تصویری از یک رهبر بزرگ قرار گیرد.

در علم فن بیان و سخنوری، نطق ساده بیان ایده‌ها فراتر از روش معمول و با استفاده از کلمات درخور می‌باشد؛ اما از دیدگاه هیتلر همه چیز در سخنرانی متفاوت بود. در این باره به نقل هیتلر گفته شده است: سخنرانی آن چیزی نیست که با استفاده از کلمات بیان می‌شود؛ سخنرانی مستقیما از دل احساسات و بدون کلمات شکل می‌گیرد.

جالب است بدانید خیلی از افرادی که نطق شورانگیز هیتلر را به صورت ترجمه از زبان اصلی آلمانی می‌خوانند معتقدند خواندن این متون در واقع شبیه به خواندن متن ترانه بدون گوش دادن موسیقی است؛ چون در این حالت هیتلری وجود ندارد که بتواند با احساسات خود این متن را برای مخاطب شنیدنی کند!

تاثیر سبک زندگی هیتلر بر فنون سخنوری او

بسیاری فنون سخنوری هیتلر را متاثر از سبک زندگی ایشان می‌دانند. عادات غذایی و سبک زندگی او به شدت روی رحیات و احساساتش هنگام سخنرانی تاثیر می‌گذاشت. در این باره از خود هیتلر نقل شده است که:

هر زمان که قرار است سخنرانی کنم بدنم را مرطوب می‌کنم تا به این شکل احساس کنم حداقل سه تا شش پوند وزن کم کردم. بعد از آن از آب معدنی خاصی استفاده می‌کنم که به این حس سبکی من کمک کند. احساس سبکی را برای نطق بهتر نیاز دارم.

متقاعدسازی هیلتر با تکیه بر فن بیان

هنوز هم درباره سیاست‌های هیتلر که منجر به شکل‌گیری فاجعه جنگ جهانی دوم شد ابهاماتی وجود دارد؛ اما تفریبا همه بر این حقیقت اتفاق نظر دارند که این فن بیان هیتلر بود که با استفاده از آن توانست حزب نازی و به دنبال آن کشورهای دیگر را متقاعد کند:

“هیتلر با فن بیان خود این توانایی را داشت که افراد را از ادامه یک رویه فکری متوقف کند و احساسات آن‌ها را برانگیزد. به مخاطبان هیتلر هنگام سخنرانی تلقین شده بود که سخنران سینه‌اش را باز کرده است و قلبش را با مخاطبان صادقانه تقسیم کرده است.